ترس

ترس :
واكنش فرد در برابر محركهای تهدید آمیز ترس نامیده می شود . البته ترس همیشه جنبه ی نابهنجاری ندارد و حتی گاهی نیز مفید است ، زیرا یك هشدار در مقابل خطرات است ، لذا در طبقه بندی ترسها باید به ترسهای طبیعی نیز اشاره كرد و آگاهی از ترسهای طبیعی در كودك برای مربیان و درمانگران و مشاوران كودك جهت تشخیص ترسهایی كه باید درمان شوند ، اهمیت دارد .
در جدول زیر ترسهای متداول و سطوح سنی گوناگون نشان داده شده است :

سن ترسها

6 - 0 ماهگی ............................... صداهای بلند ، عدم مراقبت
9 - 6 ماهگی ............................... بیگانه ها.........
یك سالگی ............................... جدایی ، آسی ، توالت 
دو سالگی ............................... موجودات خیالی
سه سالگی .............................. سگ ، تنهایی
چهار سالگی .............................. تاریكی
6 تا 12 سالگی ...... مدرسه ، آسیب ، رویدادهای طبیعی ، رویداد های اجتماعی
13 تا 16 سالگی ............................ آسیب ، آسیب اجتماعی 
19 سالگی به بعد ........................... آسیب ، رویدادهای طبیعی و جنسی


قبل از بحث در مورد چگونگی ایجاد ترس تعدادی از ترسهای متداول را كه در جدول بالا نام برده شده است و دارای زیر مجموعه ی بزرگی هستند كه شناسایی آن برای خوانندگان ضروری است ، بیان می كنم .

1- آسیب ( ترس از آسیب دیدگی بدنی )
این ترس به دو شاخه ی فرعی تر غیر انتزاعی ( واقعی ) و انتزاعی ( مجرد ) تقسیم می شود .
الف - ترسهای آسیب دیدگی بدنی انتزاعی :
مهمترین این ترسها عبارتند از : جنگ ، شورش ، غذای سمی ، غذاهای خاص ، مردن ، فوت فردی از خانواده ، بیمار شدن ، میكروب ، خفه شدن ، تحت عمل جراحی قرار گرفتن ، بیمارستان ، جهنم ، شیطان ، رعایت نكردن قوانین مذهبی ، ربوده شدن ، گم شدن ، به فرزندی پذیرفته شدن ، جدایی پدر و مادر ، دیوانه شدن .
ب - ترسهای آسیب دیدگی بدنی غیر انتزاعی :
پرواز در هواپیما ، ترس از ارتفاع ، آب عمیق ، بیگانه ها ، برهنه دیده شدن 

2- ترس از رویدادهای طبیعی
الف - طوفان ( گردباد ، سیل ، زمین لرزه ، رعد و برق )
ب - تاریكی 
ج - مكانهای دربسته ( حمام ، داخل كمد ، آسانسور ، محبوس ماندن ، اطاق های عجیب )
د - حیوانات ( مار ، سوسك ، عنكبوت ، موش ، مارمولك ، قورباغه ، سگ ، گربه ، اسب یا گاو )
ه - سایر چیزها ( مانند : آتش ، افكار ترسناك یا خیال و وهم ، ارواح ، تنها ماندن ، كابوس ، موجودات فضایی ، هیولا ، چهره های پشت پنجره ، ماسكها و عروسكها ، دیدن خون ، دیدن افراد ناقص الخلقه ، توالت )

3- ترسهای ناشی از اضطراب اجتماعی 
الف - آموزشگاه - این ترس هم در دوره ی ابتدایی و كودكی و بزرگسالی دیده می شود .
ب - جدایی ( جدایی از والدین ، بخش هایی از خانواده ، به خواب رفتن در شب )
ج - عملكردها ( ترس از آزمون یا امتحان ، مورد انتقاد قرار گرفتن ، اشتباه كردن ، مطلبی را با صدای بلند در كلاس خواندن )
د - روابط متقابل اجتماعی ( شركت در رویدادهای اجتماعی ، شخص دیگری را عصبانی كردن ، جمعیت ، لمس شدن از جانب دیگران )
ه - مسائل پزشكی ( پزشك یا دندانپزشك ، گلوله خوردن )
و - موارد دیگر مانند سوار اتومبیل یا اتوبوس یا مترو شدن 

4- ترس از عوامل متفرقه
مانند : ( كثافت ، اسباب بازی های پشمالو ، آژیر افراد مسن ، رد شدن از خیابان ، افراد زشت رو ، صداهای بلند مانند باز كردن در بطری ، ترقه ، انفجار ، افراد یونیفرم پوش ، افراد جنس مخالف ، دفع مدفوع ، افراد نژادهای دیگر )
عوامل مؤثر در نوع و میزان ترس
عوامل متعددی در ایجاد ترس مؤثرند كه از مهمترین آنها سن ، جنس ، تجارب گذشته ، میزان رشد ذهنی ، ارزشهای اجتماعی و فرهنگی و بالاخره درجه امنیتی است كه كودك از آن برخوردار است .
مسأله ی سن عامل مهمی است و كودكان در سنین مختلف ترسهای متفاوتی دارند و امكان دارد ترسی برای سنی خاص متناسب و در سن بالاتر غیر عادی محسوب گردد . 
شمار ترس در كودكان با افزایش سن كاهش حاصل می كند و میزان و شدت آن در سه سالگی و یازده سالگی به اوج خود می رسد با این تفاوت كه ترس در سه سالگی جنبه ی موقتی دارد یعنی افراد ، اشیاء و حیوانات موجود در محیط موارد ترس او را تشكیل می دهند در حالی كه در سن یازده سالگی ترس بیشتر جنبه ی تعمیمی دارد یعنی كودك زمانی از چیزی ترسیده است و حالا آن را تعمیم می دهد ، این نوع ترس غالباً با اضطراب و نگرانی همراه است .
عامل جنسیت نیز در نوع و میزان ترس قابل تعمق است . دختران نسبت به پسران ترس بیشتری نشان می دهند و نوع ترس در آنان نیز فرق می كند . دختران بیشتر از مار و موش و سوسك می ترسند ولی پسران از مورد انتقاد دیگران واقع شدن ترس دارند .
علل ترس :
درباره ی علل بروز ترس نظریه های متعددی بیان شده است كه در اینجا نیازی به توضیح آنان نیست و فقط به این عبارت بسنده می كنیم كه ترس حاصل یادگیری است ، یعنی كودك می آموزد كه از اشیاء و اشخاص و فرصتهای ترسناك در زمینه های مختلف بترسد و این یادگیری ممكن است به صورت شرطی شدن كلاسیك ، شرطی شدن عامل ، یادگیری مشاهده ای و تقلید باشد .

درمان ترس 
از طرف والدین و مربیان این سؤال مطرح است كه برای از بین بردن ترس در كودكان چه باید كرد ؟
مكاتب مختلف برای درمان ترس شیوه هایی را اعمال می كند كه علی رغم تفاوت ظاهری آشكار ، همه ی آنها به سه اصل تحلیل ، تبیین و پیشنهاد توجه دارند و ما در این سه شیوه از پر كاربردترین شیوه های درمان ترس را ارائه می دهیم .

1- شیوه ی حساسیت زدایی نظامدار :
در این شیوه چندین موقعیت ترس آور كه شدت ترس از آنها به تدریج افزایش می یابد ، فراهم می شود ، سپس از شخص می خواهند كه این ترس آور را یكی پس از دیگری نظاره كند .
در این موقع مشاهدات وی با رهایی از فشار ( relaxation ) یا واكنشهای دیگری كه با ترس توافقی نداشته باشد ، قرین می شود تا بتوان ترس آورترین صحنه را به راحتی مشاهده كرد .
این روش در كاستن ترسهای بزرگسالان مؤثر بوده است ، اما علی رغم توصیه استفاده از این روش برای كودكان هنوز هم حمایت كامل به عمل نیامده است .

2- شیوه ی مدل سازی :
اولین گزارش درمانی از شیوه ی مدل سازی ، درمان ترس پیتر از اجسام پشمالو توسط جونز می باشد . این روش از پر كاربردترین شیوه ی رفتاری مدل سازی است .
شیوه ی مدل سازی نشان داده است كه می تواند برای كنترل شرایط ، بسیار خوب عمل كند و در مورد گروههای سنی نسبتاً بیشتری به كار آید .
هر چند به نظر می رسد مشاهده ی یك مدل واحد ، در كاستن از ترس مؤثر باشد اما مشاهده مدلهای چندگانه و استفاده از محركهای ترس آور گوناگون در كارورزی ، احتمالاً به كارایی روش می افزاید .
" مدل سازی همراه " ( مدل سازی و شركت در برنامه ) روش دیگری از مدل سازی است . در این روش كودك ترسو ضمن مشاهده ی صحنه ی ترسناك كه با پیشروی تدریجی همراه است سرانجام به مدل می پیوندد . مثلاً برای درمان كودكانی كه از آب می ترسیدند فیلمی را به آنها نشان دادند كه در آن سه پسر بچه همسال ( مدلها ) كه از آب می ترسیدند به انجام كارهایی مانند شركت در امتحان شنا مشغول بودند ، مدلهای داخل فیلم در انتها بر ترس خود غلبه می كردند ، یعنی به تدریج در طول فیلم ترس آنها كاهش می یافت و فیلم سرانجام نشان می داد كه آنها با شادی در استخر مشغول بازی هستند . بلافاصله پس از مشاهده ی فیلم ، پژوهشگران كودكان را در یك مرحله ای ده دقیقه ای شركت در برنامه به استخر می بردند و كودكان را تشویق می كردند تا به فعالیت هایی بپردازند كه در آزمون شنا معمول است .
این شیوه یكی از شیوه های درمانی مؤثر شناخته شده است .

3- شیوه ی شناختی درمانی :
برخی از پژوهشگران برای درمان ترس كودكان به مطالعه ی تأثیر باورها و شناخت پرداخته اند و كار این پژوهشگران با موفقیت همراه بوده است .
در اینجا نمونه ای از این تلاشها را كه در زمینه ی درمان ترس كودكان كودكستانی از تاریكی است اشاره می كنیم .
در این تحقیق كودكانی را كه از تنها بودن در یك اتاق تاریك به مدت سه دقیقه هراس داشتند به سه گروه " شایستگی " ، " محرك " و " كنترل " تقسیم كردند . پژوهشگر كودك تنها را به داخل اتاق تاریك می برد . اتاق مجهز به دستگاه تنظیم جریان برق بود و كودك را قادر می ساخت روشنایی اتاق را تنظیم كند . كودك همچنین می توانست با استفاده از دستگاه ارتباط داخلی هر زمان كه بخواهد پژوهشگر را به داخل اتاق بخواند . پژوهشگر اتاق را ترك و برای آنكه بداند كودك چه مدت می تواند تاریكی را تحمل كند ، زمان خروجش از اتاق را ثبت می كرد . به دنبال این پیش آزمون ، به كودكانی كه در وضعیت " شایستگی " جای گرفتند آموخته شد تا جمله هایی مانند " من پسر ( یا دختر ) شجاعی هستم " ، " من می توانم مراقب خودم باشم " را با خود تكرار كنند و به كودكان گروه " محرك " جمله هایی مانند " بودن در تاریكی تفریح خوبی است " آموزش داده شد . منظور از آموزش چنین جمله هایی این بود كه نیروی بالقوه ی ترس از تاریكی در آنان كم شود . به آنهایی كه در گروه " كنترل " بودند ، جملات نامربوطی مانند : " علی یك بره دارد " آموخته شد . در آزمون نهایی كه بلافاصله پس از كارورزی انجام شد ، كودكانی كه تكرار جمله های " شایستگی " را آموخته بودند ، بهبودی نشان دادند . این بهبودی نشان داد كه در برخورد با محرك ترس آفرین ، برخی تعدیل ها صورت گرفته است .

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: